ශ්රී ලංකාව ගැන ඇමෙරිකානු විද්‍යා පර්යේෂණ අනාවැකිද අභිබවමින් කොවිඞ් මරණ සංඛ්‍යාව ශීඝ‍්‍රයෙන් ඉහළට
නව කොරෝනා වෛරසය නිසා ඇතිවන රෝගී තත්ත්වයේ සිව්වන වටය ප‍්‍රහාරයෙන් තදින්ම බැටකන රටක් බවට ශ්රී ලංකාව මේ වන විට පත්ව ඇත. පළමු වටයේදී එල්ල වූ ප‍්‍රහාරය සාර්ථක ලෙස මර්දනය කිරීමට අප සමත් වුවත් ඉන් පසුව ගත වූ කාල සීමාව තුළදී එළඹිය හැකි දෙවන වටයක් සඳහා වඩා සාධනීය ලෙස අප සූදානම් වූ බවක් පෙනෙන්නට නැත. නව කොරෝනා වසංගත තත්ත්වය ආරම්භයේදී අපට වඩා පිටුපසින් සිටි සිංගප්පූරුව වැනි රටවල් බොහොමයක් වසංගත අනතුර අඩු වූ අවස්ථාවේදී රෝගය ගැන අමතක කිරීම වෙනුවට එළඹිය හැකි දෙවන වටයේ ප‍්‍රහාරයක් සඳහා ඉතා මැනවින් හා දුර දක්නා නුවණින් යුක්තව සැලසුම් සකස් කිරීමට කටයුතු කරනු ලැබීම පමණක් නොව ලොව බොහෝ රටවල් ගතවූ වසරක කාල සීමාවේදී නව කොරෝනා වෛරසයට එරෙහිව අධ්‍යාපන පර්යේෂණ හා විවිධ ව්‍යාප්ත සඳහා සැලකිය යුතු මුදලක් වැය කළේය.
ඇතැම් රටවල් පසුගිය සම්පූර්ණ කාලය ගනු ලැබූයේ නව කොරෝනා වෛරසයට එරෙහිව එන්නතක් සොයා ගැනීම වෙනුවෙන්ය. දේශපාලන ප‍්‍රතිපත්ති සකස් කිරීමේ දී ද ප‍්‍රමුඛතාව දෙනු ලැබූයේ එළඹිය හැකි ඕනෑම ආකාරයක දෙවන වටයේ ප‍්‍රහාරයකට සූදානම් වීම සඳහාය. ඉන්දියාව, ඇමෙරිකාව, චීනය, රුසියාව, සිංගප්පූරුව, මැලේසියාව, ජර්මනිය, ඉතාලිය, පාකිස්ථානය වැනි රටවල් සියල්ලක්ම නව කොරෝනා වෛරසයට එරෙහිව තමාගේ විද්‍යාගාර ඉතා තදින් සන්නද්ධ කිරීම සඳහා විද්‍යාඥයන් අදාළ පර්යේෂණ සඳහා යෙදවීමට ද විශාල වශයෙන් උනන්දුවක් දක්වන ලදී. ඊට අමතරව තමාගේ වාර්ෂික අයවැයෙන් සැලකිය යුතු ප‍්‍රමාණයක් නව කොරෝනා වසංගතය සම්බන්ධ අධ්‍යාපන හා පර්යේෂණ කටයුතු කිරීමට පසුබට වී නැත.
ඕනෑම රෝගයකට එරෙහිව සටනට වසංගතවේදය-Epidemiology අත්‍යවශ්‍ය වේ. COVID-19 ගැන අවබෝධ කර ගැනීමට සහ ඒවාට ප‍්‍රතිචාර දැක්වීමේ අරගලය තුළ රෝග පැතිරෙන්නේ කෙසේද සහ ඇයි යන්න පිළිබඳ අධ්‍යයනය විශාල වශයෙන් වර්ධනය වී තිබේ. ආසාදන හා මරණ පිළිබඳ දත්ත විශ්ලේෂණය කිරීම සහ වෛරසය පැතිරීම ආදර්ශනය කරන අධ්‍යයනයන්ගෙන් ප‍්‍රක්ෂේපණය කිරීම ලොව පුරා ප‍්‍රතිපත්තිමය තීරණ ගෙන ඇත. රටවල් අගුලූ දැමීම, නිරෝධායන පැනවීම සහ සමාජ දුරස්ථභාවය සහ මුහුණු ආවරණ පැළඳීම වැනි බොහෝ දේ දැන් සුලභ ය. වසංගතයක් වර්ධනය වන විට වසංගත විද්‍යාව වැදගත් වන්නේ කෙසේද යන්නත් අපි ඉස්මතු කරමු – නිදසුනක් ලෙස, දැනට ලොව පුරා විනාශය කරා ගෙන යන කොවිඞ් 19 නව ප‍්‍රභේදයන්ගේ විභව බලපෑම අවබෝධ කර ගැනීමේදී නිවැරදි වසංගතවේදය වසංගතයේ ගමන් මග වෙනස් කරයි, නමුත් කොවිඩි 19 වෛරසයට ආවේණික වසංගත විද්‍යාවක් ද ඇත.
වසංගත රෝගී තත්ත්වයක් පැතිරෙන මූලික රටාවක් ඇත. මෙම රටාවට අනුව එය ආසන්න වශයෙන් බෙල් හැඩයක් ගනු ලබන අතර දැනට ශ්රී ලංකාව තුළ නව කොරෝනා වෛරස් තෙවන රැල්ලේ දී මෙම ප‍්‍රස්ථාරයේ පළමු සති දෙක කාල සීමාව තුළ පසුවෙයි. තවත් සති 6ක කාලයක් යන විට මෙම ප‍්‍රස්ථාරයේ උපරිම අගය දක්වා ශ්රී ලංකාව පැමිණීමට නියමිතය. මෙම කාලසීමාව තුළදී සෑම දින හතරකට වරක් ආසාදිතයන් සහ මරණ සංඛ්‍යාව වාර්තා වීම දෙගුණයක් ලෙස සිදු වනු ඇත. මේ අනුව ඉදිරියේදී ගතවීමට නියමිත සති හතරක කාලසීමාව ඉතාමත්ම තීරණාත්මක වනුයේ නව වෛරසයට ගොදුරුවන වැඩිම ආසාදිතයන් සහ මරණ සංඛ්‍යාවක් සිදු වීම අපේක්ෂා කරනු ලබන්නේ එම කාලසීමාවේදී බැවිනි. ඉදිරි කාලසීමාවේ නව වෛරසය හැසිරුණු ස්වරූපය අනුව ජනගහනයෙන් සියයට 60ක් ආසන්න ප‍්‍රමාණයකට රෝගී තත්ත්වය වැළඳීමට අවකාශයක් පවතින අතර බොහෝ විට විවෘත සමාජයක් තුළ දී එම ප‍්‍රතිශතය එම අන්දමින්ම ගොදුරු වීමට වැඩි ප‍්‍රවණතාවක් පවතින බව ජාත්‍යන්තර පර්යේෂණ පෙන්වා දෙයි. මෙම ප‍්‍රමාණයෙන් සියයට එකකට ආසන්න ප‍්‍රමාණයක් මියයනු ලබන අතර මෙම ප‍්‍රමාණයන් කෙරෙහි එම රටේ පවතින සෞඛ්‍ය සේවාවේ ධාරිතාව, දැඩිසත්කාර ඒකක ප‍්‍රමාණය, ඇඳන් ප‍්‍රමාණය වෛද්‍ය ප‍්‍රතිකාර කිරීමේ මානව සම්පත් කළමනාකරණ ප‍්‍රමාණය ආදීය මත ඍජු බලපෑමක් දක්වයි.
30% (රට වසා තැබීමෙන් වන ආසාදන ව්‍යාප්තිය)
60% (රට විවෘතව තැබීමෙන් වන ආසාධන ව්‍යාප්තිය)
දැනට ශ්රී ලංකාව නව කොරෝනා වෛරසය තෙවන වටය සඳහා විවෘත වූ රටක් තුළ සැලසුම් සකස් කරමින් සිටින බැවින් පෙර සඳහන් කළ පරිදි සමස්ත ජනගහණයෙන් සියයට හැටකට ආසන්න ප‍්‍රමාණයක් හෙවත් මිලියන 12 කට ආසන්න ප‍්‍රමාණයක් රෝගී ආසාදිතයකු බව බවට පත්වීමට වැඩි අවකාශයක් පවතින බව උපකල්පනය කළ යුතුය. මේ අනුව විවෘත වූ සමාජය තුළ නව කොරෝනා වෛරසය දැනට ක‍්‍රියාත්මක වන අන්දමට හැසිරෙන්නේ නම් මෙම තීව‍්‍රතාවය කෙමෙන් ස්වාභාවිකවම අඩු වන අවස්ථාව වන විට 1,20,000 කට ආසන්න ප‍්‍රමාණයක් අපේ රටට අහිමි වනු ඇත. සාමාන්‍යයෙන් වැඩි ප‍්‍රවණතාවයක් වැඩිහිටි ජනගහනය ඉලක්ක වන අතර ශ්රී ලංකාවේ ආසන්න වශයෙන් වැඩිහිටි ජනගහනය ලක්ෂ 12කට පමණ ප‍්‍රමාණයක් සිටින බැවින් රෝගයට ගොදුරු වී මියයෑම එම ප‍්‍රතිශතය වැඩිහිටි ජනගහනයෙන් වැඩි ප‍්‍රමාණයකට බලපෑමක් එල්ල කරනු ඇත.
නව කොරෝනා වෛරස් ඉහත ප‍්‍රස්ථාරවල පරිදි පැතිර යන විට අනුගමනය කළ හැකි මූලික ක‍්‍රමෝපායන් දෙකක් පවතී. එක් ක‍්‍රමයක් වන්නේ වෛරස ස්වාභාවික පරිදිම පැතිර යෑමට ඉඩ දී රට ස්වාභාවික ප‍්‍රතිශක්තිය නිර්මාණය වීමට – භ්එමර්ක ක්‍දබඑරදක අවස්ථාවක් උදා කර දීමයි. ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස සමස්ත ජනගහනයෙන් සියයට හැත්තෑවකට ආසන්න ප‍්‍රමාණයක් රෝගී ගොදුරක් බවට පත්වන අතර වෛරසය අදාළ කාලසීමාව මුළුල්ලේ ක‍්‍රියාත්මක වීමෙන් පසුව ජනතාව තුළ ප‍්‍රතිශක්තිය නිර්මාණය වනු ඇත. පසුගිය කාල සීමාවේ දී මහා බි‍්‍රතාන්‍යය ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය වැනි රටවල් ප‍්‍රධාන වශයෙන් යොදාගනු ලැබුවේ මෙම ක‍්‍රමයයි. නව කොරෝනා වෛරස් රෝගී තත්ත්වය පාලනය කිරීමට භාවිතා කළ හැකි දෙවන ක‍්‍රමය නම් එන්නතක්- Immune Control ලබාදීම හරහා අපගේ මිනිස් ශරීරය තුළ වෛරසයට එරෙහිව සටන් කිරීමේ හැකියාව ජනනය කිරීමයි. ලංකාව තුළ එන්නත් හඳුන්වා දී ඇති නමුත් එම එන්නත් කරන යාන්ත‍්‍රණය සිදුවන මන්දගාමී වේගය අනුව එන්නත්කරණය හරහා අපේ රටේ දැනට ක‍්‍රියාත්මක වන තෙවන රැල්ල පාලනය කිරීම පහසු නොවනු ඇත. මේ අනුව අපේ රට තුළ භාවිතා කළ හැකි වනුයේ ස්වාභාවිකව සිදුවන වෛරසය පැතිර යෑම පාලනය කිරීම සඳහා ජනගහනය තුළ රෝගී සම්පේ‍්‍රෂණය වීම වැළැක්වීම සඳහා වන අගුලූ දැනීමේ -ඛදජනාදඅබ ක‍්‍රමවේදය බව විද්‍යාත්මකව තහවුරු වේ.
දැනට සිදුවන ක‍්‍රමය යටතේ රට විවෘතව තබා ගැනීමෙන් තාවකාලිකව ආර්ථිකය ඉහළ නැංවීමත් සිදුවන short run නමුත් එම කාල සීමාවේ දී අපේ රටට අහිමිවන මිනිස් ජීවිත ප‍්‍රමාණය අති විශාල විය හැක. සති 4කට ආසන්න කාලයක් රට අගුලූ දැමීම හරහා සිදුවන මිනිස් ජීවිත හානි ප‍්‍රමාණය අඩු කර ගත හැක. කෙසේ නමුත් රට වසා දමා තිබුණ කෙටි කාලසීමාවේදී ආර්ථීකයට දැඩි බලපෑමක් වන නමුත් එම තත්ත්වය දරාගෙන සිටීමෙන් පසුව වෛරසය පාලනය කිරීම හරහා යළි ආර්ථිකය ගොඩනංවා ගැනීමට long run බාධාවක් ඇති නොවේ.
වෛරසය පැතිරීම පාලනය කිරීම සඳහා අගුලූ දැමීමේ ක‍්‍රමය භාවිතා කිරීමෙන් අනතුරුව වෛරසය පැතිරීම පාලනයත් සමඟ එන්නත්කරණ යාන්ත‍්‍රණය සක‍්‍රීය ලෙස රට පුරා ක‍්‍රියාත්මක කළ හැකි නම් මීළඟට ඇතිවන සිව්වන හෝ වෙනත් රැලි වලින් අපේ රටට සිදුවිය හැකි හානිය අවම කර ගැනීමට හැකියාවක් ලැබෙනු ඇත. මේ අනුව ඉතා වැදගත් වනුයේ වසංගත විද්‍යාවේ මූලික සංකල්ප මත පිහිටුවා ලබාගන්නා තොරතුරු හා දත්ත මත පදනම්ව විද්‍යානුකූල පදනමක් මත රෝගී තත්ත්වය පාලනය කිරීම සඳහා අවම මිනිස් ජීවිත හානියක් සිදුවන අන්දමට කටයුතු කිරීමයි.
නව කොරෝනා වෛරස් ආසාදිත සියලූ දෙනාම රෝහල්ගත කිරීමට වඩා විනිවිධභාවයකින් යුක්තව ප‍්‍රජා සෞඛ්‍ය සේවා ශක්තිමත් කිරීමත් ග‍්‍රාමීය වශයෙන් රෝගය පාලනය කිරීම සඳහා අවශ්‍ය කරන බලතල ප‍්‍රාදේශීය සෞඛ්‍ය නිලධාරිවරුන්ට පවරා දීමත් ඉතා වැදගත් වේ. covid රෝගී තත්ත්වය සාර්ථක ලෙස පාලනය කළ සෑම රටකම රෝගී තත්ත්වය සම්බන්ධව තීන්දු තීරණ ගැනීමේදී එම රටවල විද්‍යාඥයන් හා වෛද්‍යවරුන්ට පූර්ණ බලතල ලබා දී තිබූ බව පැහැදිලි වෙයි. මේ අනුව විද්‍යාඥයන් විසින් ලබාදෙන උපදෙස් මත පදනම්ව දේශපාලන තීන්දු ගැනීම සිදුවී ඇති අතර එහි ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස ලොව බොහෝ දියුණු රටවල්වලට තෙවන රැල්ල ඉතා සාර්ථක ලෙස පාලනය කර ගැනීමට අවස්ථාවක් උදා වී ඇත.
යුරෝපා රටවල් පවා පළමු රැල්ලෙන් විශාල හානියක් සිදු වුවද සාපේක්ෂව එම රටවල්වල ජීවත්වෙන ජනගහනය ඉහළ අගයක් ගැනීම නිසා එම සිදුවූ ජීවිත හානි ප‍්‍රමාණය ප‍්‍රතිශතයක් ලෙස සැලකිය යුතු තරම් ඉහළ නොවන බව ජාත්‍යන්තර මතයයි. යුරෝපා රටවල්වල වාර්තාවන ආසාදිතයන් සහ මරණ ප‍්‍රමාණය පාලනය කිරීමට සමත්ව ඇති අතර එම රටවල් සාමාන්‍ය ජන ජීවිතයට හුරු වෙමින් පවතී. පරීක්ෂණ කිරීමේ ඒකාධිකාරියක් එම රටවල්වල ක‍්‍රියාත්මක නොවන අතර ගෘහස්ථ වශයෙන් පරීක්ෂණ සිදු කරමින් ඉතා සාර්ථක ලෙස ක‍්‍රියා කරමින් ද මනා විනයක් සහිතව ජීවත් වීම හරහා රෝගය පාලනය කිරීමට සමත්ව ඇත. නව කොරෝනා වෛරසය සමග ජීවත් වීම අපගේ පාසල් හා ආර්ථික මර්මස්ථානවලට පහර දීමක් සිදු වන හෙයින් අප උත්සාහ කළ යුත්තේ ඉතා විද්‍යානුකූල ප‍්‍රවේශයක් මත කටයුතු කොට රෝගය මර්දනය කිරීමටත් ඉන් පසු ඇතිවන තත්ත්වයන්වලට සූදානම් වීම සඳහා රාජ්‍ය යාන්ත‍්‍රණය තුළ ප‍්‍රතිපත්ති සකස් කිරීමක් බව ඉතා පැහැදිලිය. මේ අනුව නව කොරෝනා වෛරස් දේශපාලන ක‍්‍රීඩාවක් බවට පත් නොකොට විද්‍යාඥයන්ට අවසන් කිරීමට අවස්ථාව ලබාදීම බලධාරීන්ගේ වගකීම වේ.
සිද්ධි සංඛ්‍යා ඉහළ යෑමට පටන් ගත් විට, ආසාදන හා මරණ අවම කිරීම සඳහා රටවල්වල විකල්ප ඉතා සීමිත විය. අධ්‍යාපන ආයතන වසා දැමීම, රැස්වීම් සීමිත වීම සහ අත්‍යවශ්‍ය ව්‍යාපාර වසා දැමීමෙන් පසු සම්පේ‍්‍රෂණය සැලකිය යුතු ලෙස පහත වැටී ඇති බව චීනයෙන් පිටත කරන ලද අධ්‍යයනවලින් පසුව තහවුරු විය. තවද, පර්යේෂකයන් අනාවැකි පළ කළේ, සීමාවන් පැනවීම ප‍්‍රමාද කළ නගරවලට වෛරසය පාලනය කිරීමට පෙර දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ සීමාවන් තබාගත යුතු බවයි.
කොවිඩි 19 වෛරසය ලොව පුරා ව්‍යාප්ත වෙමින් පවතින හෙයින්, නව ප‍්‍රභේදයන් මතුවී ඇති අතර වසංගත රෝග විද්‍යාඥයන් සඳහා නව ප‍්‍රශ්න මතු කරයි. පර්යේෂකයන් පවසන්නේ එක්සත් රාජධානියේ ප‍්‍රථම වරට හඳුනාගත් B.1.1.7 (VOC 202012/01 ලෙසද හැඳින්වෙන) වැනි මෙම නව ප‍්‍රභේදයන් වෛරසයේ පෙර පෙළපතට වඩා සම්පේ‍්‍රෂණය කළ හැකි හා වඩා දරුණු විය හැකි බවයි. එවැනි සොයාගැනීම් සම්පේ‍්‍රෂණය පිළිබඳ පෙර දත්ත මත පදනම් වූ මැදිහත්වීම් සඳහා ඇඟවුම් කරයි. නව ප‍්‍රභේදයන් හැසිරෙන විවිධ ක‍්‍රම පිළිබඳව සමාජ දුරස්ථභාවය වැනි මැදිහත්වීම් පිළිබඳ මාර්ගෝපදේශ සංශෝධනය කර වඩාත් දැඩි කළ යුතුද යන්න වසංගත රෝග විද්‍යාඥයන්ට වඩාත් මෑත දත්ත මත Real time data පදනම්ව නැවත ඇගයීමට ලක් කළ යුතුය.
වසංගත රෝග විද්‍යාඥයන්ට ඇති තවත් නව අභියෝගයක් නම්, දැනට ලොව පුරා ව්‍යාප්ත කර ඇති එන්නත් වෛරසයේ ව්‍යාප්තියට බලපාන්නේ කෙසේද යන්න මැන බැලීමයි. එන්නත් මගින් ප‍්‍රතිශක්තිය වැඩි කිරීම දැනටමත් ආරම්භ කර ඇති රටවල් ඉතා ඉක්මණින් සීමාවන් ලිහිල් කිරීමට බලාපොරොත්තු වනු ඇත, වසංගත රෝග විද්‍යාඥයන් විසින් එන්නත් මගින් ප‍්‍රතිශක්තිය වැඩි කිරීමට දායක වන ප‍්‍රමාණය සහ අවස්ථාවල තත්ත්වය තහවුරු කිරීමට පෙර රටවල තත්තවය ලිහිල් නොකළ යුතුය.
වසංගතවේදය වෙනස් වෙමින් පවතී. COVID-19 වසංගතය වසංගත විද්‍යාව වෙනස් කර ඇත. COVID-19 අධ්‍යයනයට සෘජුවම සම්බන්ධ වන බොහෝ ක්ෂේත‍්‍ර මෙන්ම, වසංගත රෝග විද්‍යාඥයන් දේශසීමා සහ කාල කලාප හරහා සහයෝගයෙන් කටයුතු කරයි. ඔවුන් අන්තර්ජාල දත්ත භාවිතා කරමින් ඔවුන්ගේ දත්ත හුවමාරු කර ගනී.
මේ අතර පසුගියදා IHME Washington ආයතනය මෙරට සම්බන්ධව නිකුත් කළ වාර්තාව ආන්දෝලනාත්මක වුවද සෞඛ්‍ය මිනුම් හා ඇගයීම් ආයතනයේ Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) COVID-19 ප‍්‍රක්ශේපණ කණ්ඩායමේ සාමාජිකයන් විසින් සිදු කරන ලද මෙම විශ්ලේෂණය මඟින් සියලූ දත්ත සහ කේතවලට ප‍්‍රවේශය ඇතුළුව ප‍්‍රසිද්ධියේ ලබාගත හැකි ඇගයීම් රාමුවක් හඳුන්වා දෙයි. (https://github.com/pyliu47/covidcompare), COVID-19), COVID-19 මරණ අනාවැකිවල පුරෝකථන වලංගුභාවය තක්සේරු කිරීම සඳහා ආකෘති කාර්ය සාධනය නිරීක්ෂණය කිරීම සඳහා රාමුව සහ ආශ‍්‍රිත විවෘත ප‍්‍රවේශ මෘදුකාංග ලෙස භාවිතා කළ හැකි අතර නව මාදිලි නිකුත් වන විට එය අඛණ්ඩ ආකාරයකින් යාවත්කාලීන වේ. මෙය අනාගතයේ දී තීරණාත්මක තීරණ සඳහා සලකා බැලිය යුතු ආකෘතීන් පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා දෙනු ඇත.
COVID-19 ආසාදන, රෝහල්ගත කිරීම් සහ මේ දක්වා සිදුවන මරණ පිළිබඳ IHME තක්සේරුව අනුව, නිල වශයෙන් වාර්තා කරන ලද COVID-19 මරණ අනුමාන සෑම ස්ථානයකටම පාහේ භාවිතා කර ඇත. අද වන විට, COVID-19 හේතුවෙන් සිදුවන මුළු මරණ සංඛ්‍යාව තක්සේරු කිරීම මත රඳා පවතින නව ප‍්‍රවේශයකට මාරු වී ඇත. මෙම නව ප‍්‍රවේශය අනුගමනය කිරීමට හේතු වූ හේතු කිහිපයක් තිබේ. මෙම හේතු අතර කාලයාගේ ඇවෑමෙන් පරීක්ෂණ ධාරිතාව රටවල් හා රටවල් තුළ කැපී පෙනෙන ලෙස වෙනස් වන අතර, එයින් අදහස් වන්නේ COVID-19 නිසා සිදුවන සියලූම මරණවලට සමානුපාතිකයක් ලෙස වාර්තා වූ COVID-19 මරණ රටවල් හා රටවල් තුළ කාලයත් සමඟ කැපී පෙනෙන ලෙස වෙනස් වන බවයි. මීට අමතරව, බොහෝ ඉහළ ආදායම් ලබන රටවල, COVID-19 හි වයස්ගත පුද්ගලයන්ගේ මරණ, විශේෂයෙන් දිගුකාලීන සත්කාර පහසුකම් වලදී, වසංගතයේ මුල් මාස කිහිපය තුළ වාර්තා වී නොමැත, මුළු COVID-19 මරණ අනුපාතය නිල වාර්තාවලට වඩා විශාල අගයකි.
සමස්ත COVID-19 මරණ අනුපාතය තක්සේරු කිරීමේ ප‍්‍රවේශය පදනම් වී ඇත්තේ අතීත ප‍්‍රවණතා සහ සෘතුමයභාවය මත පදනම්ව අපේක්ෂා කළ දෙයට සාපේක්ෂව වසංගත සතිය තුළ අතිරික්ත මරණ අනුපාතය මැනීම මත ය. කෙසේ වෙතත්, අතිරික්ත මරණ අනුපාතය මුළු COVID-19 මරණ අනුපාතයට සමාන නොවේ. වසංගතය හා වසංගතය සමඟ ඇති වූ සමාජ දුරස්ථ බව සම්බන්ධ සියලූ හේතුකාරක අතිරික්ත මරණ අනුපාතය බලපායි.
මෙම සාධක හය නම් : අ) මුළු COVID-19 මරණ අනුපාතය, එනම් COVID-19 ආසාදනයට සෘජුවම සම්බන්ධ සියලූම මරණ; (ආ) වසංගතය තුළ අවශ්‍ය සෞඛ්‍ය සේවා ප‍්‍රමාද වීම හෝ කල් දැමීම හේතුවෙන් මරණ සංඛ්‍යාව ඉහළ යෑම; ඇ) මානසික අවපීඩනය, මත්පැන් භාවිතය වැඩිවීම සහ ඔපියොයිඞ් භාවිතය වැඩි කිරීම ඇතුළු මානසික සෞඛ්‍ය ආබාධ හේතුවෙන් මරණ අනුපාතය වැඩිවීම; (ඈ) සමාජ දුරස්ථ බලතල හා සම්බන්ධ සංචලතාවයේ සාමාන්‍ය අඩුවීමක් හේතුවෙන් තුවාල අඩුවීම නිසා සිදුවන මරණ සංඛ්‍යාව අඩු වීම; (ඉ) අනෙකුත් වෛරස් සම්පේ‍්‍රෂණය අඩුවීම, විශේෂයෙන් ඉන්ෆ්ලූවෙන්සා, ශ්වසන සමමුහුර්ත වෛරසය සහ සරම්ප නිසා සිදුවන මරණ සංඛ්‍යාව අඩු වීම; සහ (ඊ) හෘද රෝග හා නිධන්ගත ශ්වසන රෝග වැනි සමහර නිධන්ගත තත්ත්වයන් නිසා සිදුවන මරණ සංඛ්‍යාව අඩු වීමයි. සමස්ත COVID-19 මරණ අනුපාතය නිවැරදිව තක්සේරු කිරීම සඳහා, වසංගතයේ ආරම්භයේ සිට සිදුවී ඇති මරණ අනුපාතය වෙනස් කිරීමේ මෙම සාධක හය දෙනාම සැලකිල්ලට ගනී.
Institute for Health Metrics and Evaluation විශ්ලේෂණය ප‍්‍රධාන පියවර හතරක් අනුගමනය කරයි. පළමුවෙන්ම, වසංගතය ආරම්භයේ සිට සතිපතා හෝ මාසිකව සිදුවිය හැකි මරණ වාර්තා වී ඇති සියලූම ස්ථාන සඳහා, අපේක්ෂිත මරණ අනුපාතයට සාපේක්ෂව මරණ සංඛ්‍යාව කොපමණ වැඩි වී ඇත්දැයි තක්සේරු කරයි. වෙනත් වචනවලින් කිවහොත්, ප‍්‍රමාණවත් දත්ත සහිත සෑම ස්ථානයකම අතිරික්ත මරණ අනුපාතය තක්සේරු කරයි. දෙවනුව, අධ්‍යයන පරාසයක් සහ වෙනත් සාක්ෂි සලකා බැලීම මත පදනම්ව, අතිරික්ත මරණ අනුපාතය බලපාන අනෙක් සාධක පහට සාපේක්ෂව සමස්ත COVID-19 මරණ වලින් සිදුවන අතිරික්ත මරණ අනුපාතය තක්සේරු කරයි. තෙවනුව, සංඛ්‍යානමය ආකෘතියක් ගොඩනඟන්නේ සමස්ත COVID-19 මරණවල සතිපතා අනුපාතය වාර්තා කරන ලද COVID-19 මරණවලට අවකාශීය බලපෑම් මත පදනම්ව පුරෝකථනය කරමිනි. සිව්වනුව, සමස්ත COVID-19 මරණ පිළිබඳ දත්ත නොමැතිව ස්ථානවල වාර්තා වූ COVID-19 මරණවල අනුපාතය පුරෝකථනය කිරීමට සහ පසුව COVID-19 මරණ සංඛ්‍යාව මෙම අනුපාතය අනුව ගුණ කිරීමෙන් සමස්ත COVID-19 මරණ පිළිබඳ ඇස්තමේන්තු ජනනය කිරීමට Institute for Health Metrics and Evaluation පියවර ගනියි.
භෞතික විද්‍යාව, ගණිතය, පරිගණක විද්‍යාව සහ ජාල විද්‍යාව වැනි වෙනත් ක්ෂේත‍්‍රවල පර්යේෂකයන්ගේ අදහස් හා විශේෂ දැනුම ලබා දෙමින් වසංගතවේදය පුළුල් වෙමින් පවතී. වසංගත පුරෝකථනය විශ්ලේෂණ සඳහා ජාතික මධ්‍යස්ථානයක් පිහිටුවන බව එක්සත් ජනපද රජය නිවේදනය කර තිබේ. මෙය මධ්‍යම කාලගුණ විද්‍යා කාර්යාලයක වසංගත විද්‍යාත්මක සමානතාව, උසස් පරිගණක බලය භාවිතා කරමින් පුරෝකථනයන් සපයන ස්වාධීන ආයතනයක් සහ ලබාගත හැකි හොඳම දත්ත වනු ඇතැයි බලාපොරොත්තු වෙමු. අනෙක් රටවල්ද එසේ කිරීම ගැන සලකා බැලිය යුතුය. විවිධ අංශවලින් තවත් බොහෝ පර්යේෂකයන් – සහ මහජනතාව, ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන් සහ මාධ්‍ය ඇතුළු වසංගත රෝග දත්ත භාවිතා කරන වැඩි පිරිසක් සමඟ – පර්යේෂකයන් ඔවුන්ගේ දත්ත සහ සොයාගැනීම් විනිවිදභාවයෙන් සන්නිවේදනය කරන බවට සහතික කර ගැනීමටත්, ඉහළම ප‍්‍රමිතීන් සහතික කිරීමටත් ක‍්‍රම සොයාගත යුතුය.
වෛද්‍ය ජී. ජී. චමල් සංජීව
