ශ්‍රී ලංකාවේ දේශීය දේශපාලන තත්ත්වයන් බාහිර සබඳතාවල දී සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. තවද ඓතිහාසික වශයෙන්, එක්සත් ජනපදය දුෂ්කර කාලවලදී ශ්‍රී ලංකාව සමඟ සිට ඇති අතර, අදටත් එය විශ්වාසදායක හවුල්කරුවකු ලෙස සහ දිවයිනේ ආර්ථික දුෂ්කරතා අඩු කරමින් මෙම ප්‍රතිපත්තියට අනුකූලව කටයුතු කරයි. අනාගත විදේශ ප්‍රතිපත්ති මූලධර්මය තුළ එක්සත් ජනපදය සමඟ සමතුලිත විදේශ ප්‍රතිපත්තියක් සිතියම්ගත කිරීම ශ්‍රී ලංකාවට වැදගත් වේ.
ඉන්දියන් සාගරය එක්සත් ජනපද විදේශ ප්‍රතිපත්තියේ ප්‍රධාන කේන්ද්‍රස්ථානයක් වී ඇත. ඉන්දියන් සාගරයේ භූගෝලීය පිහිටීම අනුව, නව එක්සත් ජනපද විදේශ ප්‍රතිපත්තියේ ප්‍රධාන ප්‍රතිලාභියකු වන්නේ ශ්‍රී ලංකාවයි. ශ්‍රී ලංකාව සහ ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය අතර විධිමත් රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා 1948 දී ආරම්භ වුවද, එක්සත් ජනපදයේ සහ ශ්‍රී ලංකාවේ සබඳතා වසර 200 කට ආසන්න කාලයක් පැරණිය. එක්සත් ජනපදය සමඟ ශ්‍රී ලංකාව වැනි කුඩා දූපත් ගනුදෙනු කිරීමේදී දිගුකාලීනව ප්‍රතිලාභ මෙන්ම අභියෝග ද ඇත.
ශ්‍රී ලංකාවට ඇති අභියෝගය වන්නේ ස්ථාවරත්වය සහ ස්වෛරීභාවය පවත්වා ගැනීමත් සමඟ බාහිර බලපෑම්වලට ගොදුරු වීමේ අවදානමයි. ගැඹුරින් මුල් බැසගත් රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයන් ගොඩනැඟීම සඳහා රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකභාවය ප්‍රධාන සාධකය වී ඇත. මෙම රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික උත්සාහයන් එක්සත් ජනපදය හා ශ්‍රී ලංකාව අතර ආර්ථික සබඳතා ශක්තිමත් කරනවා පමණක් නොව, මෙම කලාපයේ ආරක්ෂක න්‍යාය පත්‍රය ද ශක්තිමත් කරනු ඇත. පසුගිය දශක හත තුළ ශ්‍රී ලංකාව සමඟ එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකභාවය සැලකිය යුතු ලෙස වෙනස් වී ඇත. ශ්‍රී ලංකාව සමඟ එක්සත් ජනපදයේ මෙම මැදිහත්වීමේ ස්වභාවය කාලයත් සමඟ වෙනස් විය. ශ්‍රී ලංකාවෙන් එක්සත් ජනපද විදේශ ප්‍රතිපත්ති අපේක්ෂාවන් වැඩි කළමනාකරණයක් මෙන්ම නීතියේ ආධිපත්‍යය සහ කලාපය තුළ නිදහස් වෙළෙඳපොළ ආර්ථිකය ස්ථාපිත කිරීම වෙත අවධානය යොමු කරයි. තවද ඉන්දියානු සාගරයේ භූ-දේශපාලනික වැදගත්කම සම්බන්ධයෙන්, එක්සත් ජනපදයේ සහ ශ්‍රී ලංකාවේ අවශ්‍යතා එක්සත් කිරීමේදී රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකභාවය ඉතා වැදගත් වේ.
වසර 200ක සබඳතා
1789 දී, එක්සත් ජනපදය සිය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සම්මත කළ වර්ෂයේදී, නව එංගලන්ත නාවිකයන් ප්‍රථම වරට ශ්‍රී ලංකාවේ වරායන්හි නැංගුරම් ලා ඇත. මීට අමතරව, පූජ්‍ය එඩ්වඩ් වොරන් වැනි මිෂනාරිවරු 1816 දී පැමිණියහ. දෙරට අතර වෙළෙඳාම 19 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී වර්ධනය විය. 19 වැනි සියවසේ අගභාගයේදී තවත් ඇමෙරිකානුවකු වූ කර්නල් ඕල්කට් ථෙරවාද හා මහායාන බුදු දහම සම්බන්ධයෙන් විශාල කැපවීමක් කළේය. කොළඹ ආනන්ද විද්‍යාලය, ගාල්ලේ මහින්ද විද්‍යාලය, ධර්මරාජ විද්‍යාලය වැනි බෞද්ධ අධ්‍යාපන ආයතන ආරම්භ කිරීමට කර්නල් ඕල්කට් මූලික විය. මීට අමතරව ත්‍රිකුණාමලය ස්වභාවික වරායේ පිහිටීම, එහි යටිතල පහසුකම් සහ විශාල තෙල් ගබඩා එක්සත් ජනපදය සහ ශ්‍රී ලංකාව අතර රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික දිශානතිය සංශෝධනය කිරීම සඳහා තවදුරටත් ශක්තිය ලබා දෙයි. ජාත්‍යන්තර සංවර්ධනය සඳහා වූ එක්සත් ජනපද නියෝජිතායතනය (USAID) වාර්තා කරන්නේ ද්විපාර්ශ්වික සංවර්ධන ආධාර 1956 සිට මෑත කාලය දක්වා ඩොලර් බිලියන 2 ඉක්මවන බවයි. තවද 1948 සිට එක්සත් ජනපදයට කොළඹ තානාපති කාර්යාලයක් තිබුණි. වසර 70කට වැඩි එක්සත් ජනපද – ශ්‍රී ලංකා මිත්‍රත්වය, සහ ද්විපාර්ශ්වික සබඳතා සැමරීමේදී, 2022 දී නව එක්සත් ජනපද තානාපති කාර්යාලයක් විවෘත කරන ලදී. එක්සත් ජනපදයේ ද්විපාර්ශ්වික නියෝජනයට වොෂින්ටනයේ ශ්‍රී ලංකා තානාපති කාර්යාලය සහ ලොස් – ඇන්ජලීස් හි කොන්සල් ජනරාල් කාර්යාලය ඇතුළත් වේ.
ඇමෙරිකාවට ශ්‍රී ලංකාවේ අපනයන
2022 වසරේ ශ්‍රී ලංකාවේ අපනයන ආදායම ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 13 ඉක්මවයි. කෙසේ වෙතත්, ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම අපනයන රටක්, වන ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය 2021 වසරට සාපේක්ෂව 8.18%ක වාර්ෂික වර්ධනයක් සමඟින් 2022 වර්ෂයේදී ඇමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 3,300 ක් වටිනා අපනයන වාර්තා කර ඇත. එක්සත් ජනපදයට අපනයනය කරන ප්‍රධාන නිෂ්පාදනයක් වූයේ ඇඟලුම්.
ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමට ඇමෙරිකානු සහාය
දිගුකාලීනව උග්‍රවන මූල්‍ය අර්බුදයක් හේතුවෙන් ශ්‍රී ලංකාවට 2022 දී සියලු විදේශ ණය පැහැර හැරීමක් ප්‍රකාශ කිරීමට සිදු විය. ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ ක්‍රියාවලිය, ශ්‍රී ලංකාවට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලෙන් මාස 48 ක ඩොලර් බිලියන 2.9 ක් සුරක්ෂිත කිරීම සඳහා ප්‍රධාන කොන්දේසියකි. ශ්‍රී ලංකාවේ සම්පූර්ණ ණය ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 83 වන අතර ඩොලර් බිලියන 41.5 ක් විදේශීය ණය වන අතර, ඩොලර් බිලියන 42.1 දේශීය ණය වේ. ශ්‍රී ලංකාව වසර පහක කාලසීමාවක් තුළ රටේ විදේශ ණයවලින් ඩොලර් බිලියන 17 ක ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමක් අපේක්ෂා කරයි. මෑතකදී ලෝක බැංකුව ශ්‍රී ලංකාවට ඩොලර් මිලියන 700 ආධාර අනුමත කළේය. එසේම ණය හිමි රටක් ලෙස, අනෙකුත් පැරිස් ක්ලබ් සාමාජිකයන් සමඟ එක්සත් ජනපදය ශ්‍රී ලංකාවේ ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ ක්‍රියාවලියට සහාය ලබා දී ඇත.
සමතුලිත විදේශ ප්‍රතිපත්තියක්
ශ්‍රී ලංකාවේ දේශීය දේශපාලන තත්ත්වයන් බාහිර සබඳතාවල දී සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. තවද ඓතිහාසික වශයෙන්, එක්සත් ජනපදය දුෂ්කර කාලවලදී ශ්‍රී ලංකාව සමඟ සිට ඇති අතර, අදටත් එය විශ්වාසදායක හවුල්කරුවකු ලෙස සහ දිවයිනේ ආර්ථික දුෂ්කරතා අඩු කරමින් මෙම ප්‍රතිපත්තියට අනුකූලව කටයුතු කරයි. අනාගත විදේශ ප්‍රතිපත්ති මූලධර්මය තුළ එක්සත් ජනපදය සමඟ සමතුලිත විදේශ ප්‍රතිපත්තියක් සිතියම්ගත කිරීම ශ්‍රී ලංකාවට වැදගත් වේ.
ආචාර්ය
ශ්‍රීමාල් ප්‍රනාන්දු
