වැසි සමයත් සමග හිස ඔසවන මදුරු රෝග අතර ඩෙංගු රෝගයට ඇත්තේ ප්‍රමුඛස්ථානයකි.
ඩෙංගු මදුරුවා මගින් බෝවන Aedesa egypti මෙම වෛරස රෝගයට ගොදුරු වූවන් මෙම වසරේ අප්‍රේල් මාසය අවසන්වන විට 30,000 ක් ශ්‍රී ලංකාවෙන් හඳුනාගෙන ඇතැයි වසංගත රෝග විද්‍යා ඒකකය පවසයි.
මෙම මදුරුවර්ගය බිත්තර දමන්නේ ගලාගෙන යන පිරිසිදු ජලයෙහිය. එනම් වතුර පිරෙන බඳුන්වලය. උදාහරණ ලෙස තැඹිලි කෝම්බ, යෝගට් කෝප්ප, සාඩින් ටින් ආදියෙහි ජලය පිරී ඇති විට මෙම මදුරුවන් එහි බිත්තර දමයි.
මෙම මදුරුවන් සක්‍රිය වන්නේ පස්වරු 5.00 ත් රාත්‍රී 7.00 අතරය. එසේම උදෑසන 6.00 ත් 7.00 ත් අතරත් සක්‍රිය වේ. එනිසා ඩෙංගු මදුරුවා දෂ්ට කිරීමෙන් බේරීමට මෙම කාලය තුළ වැඩි අවධානයක් යොමු කළ යුතුය.
ඒ සඳහා නිදා ගන්නා විට මදුරු දැලක් භාවිතය එළියට යනවිට දෑත් දෙපා වැසෙන පරිදි ඇඳුම් ඇදීම නිරාවරණය වී ඇති දෑත් දෙපාවල පැගිරි තෙල් වැනි ආලේපයන් ගල්වා ගැනීම මගින් ඩෙංගු මදුරුවන් දෂ්ට කිරීමෙන් වැළකිය හැකිය.
ඩෙංගු රෝගයේ විශේෂ ලක්‍ෂණය වන්නේ තද උණ හට ගැනීමය. එනම් ෆැරන්හයිට් අංශක 100 ඉක්මවූ (100 F0) උණ ඇතිවීමය. එසේම තද හිසරදය, අතපය කඩා දැමුවා හා සමාන දැඩි වේදනාවක් හට ගැනීම ද සිදුවේ.
මෙහිදී කැස්ස සෙම සොටු ගැලීමත් දැකිය නොහැකිය. එනිසා ඉන්ෆ්ලූවෙන්සා සහ සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව වැනි රෝගවලදී ඇතිවන උණ සහ ඩෙංගු රෝගයේදී ඇතිවන උණ හඳුනා ගත හැක්කේ මෙම රෝග ලක්ෂණයෙනි. කැස්ස සෙම සොටු ගලන්නේ නැතිව තද උණ සහ ඇඟතපත වේදනාව ඇත්නම් ඩෙංගු රෝග පරීක්‍ෂාවන් සඳහා යොමුවීම වැදගත්ය. ( Dengu antigen test )
ඩෙංගු රෝගයේ දී සිදුකරන රුධිර පරීක්‍ෂාවේදී රුධිර පට්ටිකා ප්‍රමාණය යම් අඩුවක් පැවතිය හොත් රෝගියා රෝහල්ගත කර ප්‍රතිකාර කිරීම හෝ නිවසේ තබා ප්‍රතිකාර කිරීම තීරණය කරන්නේ රෝගියාගේ සෞඛ්‍ය තත්ත්වය අනුවය.
ඩෙංගු රෝගයේ දී ඇතිවන භයානක තත්ත්වය වනුයේ ඩෙංගු රක්තපාතයට ගොදුරු වීමය. එය සිදුවන්නේ රුධිර පට්ටිකා ප්‍රමාණය සැලකිය යුතු ලෙස අඩුවූ විටදීය.
එනිසා ඩෙංගු රෝගයේදී රෝගියාට ඇඳ විවේකය ලබාදීම අත්‍යවශ්‍යය.
ඩෙංගු සුවවීමට පත්වනවිට නැවත රුධීර පට්ටිකා ප්‍රමාණය ඉහළ යෑමට පටන් ගනී.
කෙසේ වුවත් ඩෙංගු සුව වූ පසු සති දෙකක් පමණ කාලයක් යන තුරු ඇඟපත වෙහෙස කරන බර වැඩ නොකර සිටිය යුතුයි. රෝගය සුවවී නැවත සිරුර යථාතත්ත්වයට පත්වීමට සති දෙකක පමණ කාලයක් ගතවේ.
● මැලේරියාව
මේ අතර මැලේරියා රෝගයද නැවත වරක් හිස ඔසවන බවක් දැකගත හැකිය.
ශ්‍රී ලංකාව මැලේරියා රෝගය තුරන් කළ රටක් ලෙස ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය විසින් තහවුරු කර ඇත. එසේ තිබියදී මැලේරියා රෝගය යළි හිස ඔසවන්නේ කෙසේ දැයි කියා විමසා බැලිය යුතුය.
මැලේරියා රෝගය බෝ කරන වාහකයා වන්නේ ඇනෝපීලස් මදුරුවායි. ( Anopheles Mosquitoes)
ඇනෝපීලස් මදුරුවා දෂ්ට කර දින 10 ත් 15 ත් අතර කාලයක දී රෝගය ඇතිවේ. එහිදී හිස රුදාව සහ ඇඟ ශීතල කිරීම රෝග ලක්‍ෂණ ලෙස මතුවේ. මෙහිදී ඩෙංගු රෝගයේදී මෙන් දරුණු හිස රදයක් ඇති නොවේ.
එනිසා මෙම රෝගය වැළදී ඇති බව හඳුනාගැනීම දුෂ්කරය. එනිසා මැලේරියා බහුල ප්‍රදේශයක සිට පැමිණි පුද්ගලයෙකුට හිසරදය උණ හටගත් විට පැය 24 ක් ඇතුළත මැලේරියා රෝග පරීක්‍ෂාවක් සිදුකරගැනීම වඩා සුදුසුය. එසේම එවැනි ප්‍රදේශයක කටයුතු කරන විට මැලේරියා නාශක ඖෂධ භාවිත කළ යුතුය.
● මී උණ
මේ අතර නැවත වරක් රට තුළින් මී උණ රෝගීන් leptospirosis රෝගීන් හමුවන්නට පටන් ගෙන ඇත. බැක්ටීරියා ආසාදන රෝගයක් වන මෙය මීයන් හරකුන්, ඌරන්, අශ්වයින් බල්ලන් සහ වනජීවී සතුන්ගේ මුත්‍රාව, මෙම බැක්ටීරියාව පැවතිය හොත් එම මුත්‍රා ජලයට එක්වී එම ජලය මගින් මිනිස් සිරුරට ඇතුළු වේ.
එය සිදුවන්නේ එවැනි අපිරිසිදු ජලයේ වැඩි කාලයක් කටයුතු කරන විටදීය. විශේෂයෙන්ම ගොවීන් අපිරිසිදු ජලය ඇති ස්ථාන පිරිසිදු කරන පුද්ගලයින් මෙහිදී වැඩි අවදානමක සිටිති.
මෙම බැක්ටීරියාව සිරුරට ඇතුළුවන්නේ සිරුරේ කිසියම් තුවාල වීමක් සිදුව ඇති තැනකිනි. එනිසි අපිරිසිදු ජලය සමග කටයුතු කරන විට පා ආවරණ දමා ගැනීම අත් ආවරණ භාවිතය කළ යුතුය.
මී උණයෙහිදී තද උණ, හිසරදය ඇඟ ශීතල කිරීම මස්පිටු වේදනාව වමනය සම සහ දෑස් කහ පැහැවීම උදරවේදනාව ආදිය හටගනී.
මේ අනුව වැසි සමයත් සමග යළි හිස ඔසවා ඇති මෙම රෝගවලින් මිදීම සඳහා අප දැඩි ලෙස අවධානය යොමු කළ යුතුය. මන්දයත් මෙම රෝග තුනම නිසි ප්‍රතිකාර නොමැතිව උත්සන්න වූ විට මරණය සිදුවේ. එනිසා මෙම මරණවලින් බේරීමට අප වැඩි අවධානයක් යොමු කළ යුතුය.
ඒ සඳහා පරිසරය පිරිසිදුව තබා ගැනීම අපිරිසිදු ජලය රැස්වන ස්ථාන නැතිකිරීම නිසි සෞඛ්‍ය ආරක්‍ෂක ක්‍රමවේද අනුගමනය කිරීම ආදිය කළ යුතුය.
උපාලි ද සේරම්
